Opgaan in de omgeving: energie leverende woonboot in de Vecht

Tekst en foto’s: Aukje van Bezeij

‘Het was gewoon niks, een weiland’, vertellen Richard en Maureen. Ze mogen er een gat graven, een inham aan de Vecht, en er een woonboot in leggen.

Bijzondere omgeving

Dat grasveld is prachtig gelegen: midden in het groen, aan de Vecht, vlak naast een oude molen. Het is bovendien onderdeel van de Stelling van Amsterdam, een 19deeeuwse verdedigingslinie van forten en landerijen. Als de vijand kwam werden die onder water gezet. Sinds 1996 is de stelling UNESCO werelderfgoed. Waar het op neerkomt is dat je er nauwelijks iets aan mag veranderen.

Er zijn meer beperkingen. Of ze ook rekening willen houden met:

  • de windvang van de molen
  • de vliegroute van de vleermuizen
  • de dijk
  • de lokale flora en fauna
  • en mogelijke archeologische vondsten

‘Het was een taai traject’, zegt Richard, ‘omdat je zo veel moet leren. Maar’, zegt hij er meteen achteraan, ‘je staat er anders niet bij stil, nú ga je er over nadenken’. En dat levert ook iets op.

Dakje

Als architect benaderen ze Bob Ronday: ‘om zijn strakke ontwerpen.’ Maar Richard en Maureen willen óók dat hun woonboot past in de omgeving.

Richard: ‘We willen een dakje.’
Ronday: ‘Een dák-je?’
‘Ja, een dakje’

Richard en Maureen willen een barn-achtig iets, ‘ook om maximale hoogte te creëren’.

Niet zomaar een dak

‘Bob kan ontzéttend goed luisteren,’ zegt Maureen. ‘Hij komt met een prachtig ontwerp’, met strakke lijnen, hoge ramen, én een dak. Maar niet zomaar een dak: het hout van de gevels trekt hij over dat dak door. Omkaderd door het hout liggen zonnepanelen, niet óp het dak, maar ín het dak: helemaal opgenomen in de architectuur. ‘Hij heeft er iets héél bijzonders van gemaakt. Gelukkig geen échte schuur’, lacht Maureen.

Moet je dan aan het butagas?

De zonnepanelen zijn van het begin af aan een wens. Het idee om een netto energie-leverende boot te bouwen, ontstaat geleidelijk. Onder andere, omdat in het weiland geen gasleiding ligt. ‘Moet je dan aan het butagas?’

Richard en Maureen stuiten in hun zoektocht naar een armenbouwer, op ABC Arjenbouw. Richard: ‘Die heeft op dat moment al ervaring met een warmtepomp die zijn warmte uit buizen in de bak haalt.’

Stopcontacten in je plafond

Als Ronday op een dag energieadviseur Gideon Goudsmit meeneemt, gaat ineens heel  hard met de duurzame ambities. Richard: ‘Dan gaat het niet meer over energieneutraal, maar over energiepositief. Het gaat over isolatie en laadpalen. En over stopcontacten in je plafond.’

Waarom dat? Voor de infraroodpanelen, legt Richard uit. Tijdens de koudste dagen van het jaar kunnen die mee verwarmen. Ze hangen er nog niet. ‘Misschien dat we het nooit doen, maar als we het willen: inpluggen, klaar.’

Dubbelzijdige zonnepanelen

Goudsmit levert ook de zonnepanelen: 18 op het zuiden, en 9 op het noorden. Is dat wel slim, zonnepanelen op het Noorden? Richard laat op een appje zien, dat het verschil in opwek tussen de panelen op het noorden en die op het zuiden op een licht bewolkte dag maar 20% is. Meer niet.

Het zijn dan ook bijzondere panelen, Amerikaanse bifacials, oftewel dubbelzijdige panelen. Ze hebben zowel aan de boven- als onderkant zonnecellen. Ze zijn zwevend, boven witte dakbedekking gemonteerd, zodat het reflecterende zonlicht op de zonnecellen aan de onderkant valt.

Dat de zonnepanelen veel meer stroom opwekken dan Richard en Maureen gebruiken, is een bewuste keuze. Want op een dag staat er een volledig elektrische auto op het erf, voorspelt Goudsmit hen. Er staat al een laadpaal in de tuin, zodat de nu nog hybride auto van Maureen vast kan mee profiteren van de overdaad.

Niet achteraf pas kijken hoe duurzaam je het nog kan krijgen

Soms kan het niet meer, wat Gideon bedenkt. Het ontwerpproces is dan al te ver gevorderd. Maureen maakt een vergelijking met wat ze op haar werk ziet: ‘Nog niet zo lang geleden ontwikkelden we software, en keken daarná pas naar privacy. Nu is privacy het uitgangspunt. Bouwpartijen zouden vanuit duurzaamheidsprincipes moeten ontwerpen, en niet achteraf pas kijken hoe duurzaam je het nog kan krijgen.’

25% van niks

Toch is Richard dik tevreden.  De wanden zijn goed geïsoleerd: volgens bouwbesluit. Het dak is beter geïsoleerd dan bouwbesluit. En de ramen zijn van dubbel glas, HR++. Goudsmit adviseert driedubbelglas. Dat past niet meer in het bouwbudget, ‘en,’ zegt Richard ‘wat levert dat op? Je wint misschien 25%. Maar 25% van wat? 25% van bijna niks, is bijna niks.’

Bomen en planten uit de regio

Opvallend ónopvallend is ook de tuin. ‘Alle bloemen en planten komen van oorsprong in deze regio voor,’ zegt Maureen. Dat is een bijdrage van Jeroen Hamers, een jonge landschaps- en tuinarchitect.

Wie ook een bijdrage levert aan het tuinontwerp is Waternet. Want ‘even een boom planten, dat kan hier niet,’ zegt Richard. ‘Het is buitendijks gebied, dus wil Waternet weten wat je doet. Wat voor bomen komen er? Hoe diep wortelen die? Tasten die de diepe voet van de dijk aan?’

De natuurlijke wateroevers zijn eveneens mede te danken aan Waternet: hoge walkanten mogen niet meer. Het zijn ‘dingen waar je anders nooit aan denkt. Maar we hadden het niet anders gewild.’